Het zaad van Karbaat: een documentaire over de duistere praktijken van een Nederlandse vruchtbaarheidsspecialist
De opkomst en ondergang van Jan Karbaat: hoe een gerenommeerde arts uitgroeide tot een beruchte spermadonor
Jan Karbaat was een Nederlandse arts en vruchtbaarheidsspecialist die bekend werd vanwege zijn spermaklinieken, waarmee hij duizenden vrouwen hielp zwanger te worden. Hij werd geboren in 1929 in een boerengezin in Rijswijk en was de oudste van zes kinderen. Na een opleiding tot arts en zijn werk als directeur van de Militair Geneeskundige Dienst in Suriname, keerde hij terug naar Nederland en promoveerde op sociaal-geneeskundige beschouwingen.
Karbaat vond werk als geneesheer-directeur in het Zuiderziekenhuis in Rotterdam en opende een eigen spermakliniek. Destijds bestond ivf nog niet, dus inseminatie van sperma was de enige manier voor vrouwen om zwanger te worden buiten de biologische weg. In 1973 kocht hij landhuis Bijdorp in Barendrecht en opende daar Medisch Centrum Bijdorp, wat uitgroeide tot de grootste spermakliniek in Nederland. Later opende hij ook Medisch Centrum De Dem in Hoensbroek.
Karbaat distribueerde het donorzaad naar verschillende Nederlandse en buitenlandse klinieken en er is geen exact aantal bekend van hoeveel kinderen er zijn verwekt met zijn sperma. Karbaat zelf beweerde dat hij zesduizend vrouwen en tien- tot veertigduizend donorkinderen had geholpen.
In 2004 kwam er een wet die spermadonoren verplichtte zich bekend te maken aan de kinderen die met hun sperma verwekt waren. Dit had grote gevolgen voor Karbaat en zijn klinieken. In 2017 kwam aan het licht dat hij zijn patiënten had misleid en zijn eigen sperma had gebruikt om vrouwen te insemineren in plaats van het zaad van donoren.
Na een jarenlange juridische strijd kwam er in 2019 uiteindelijk duidelijkheid: via DNA-onderzoek kon worden vastgesteld dat Jan Karbaat inderdaad verantwoordelijk was voor minstens 49 donorkinderen, die allemaal zijn verwekt met zijn eigen zaad. Dit leidde tot grote verontwaardiging en verdriet bij de getroffen families en tot een discussie over de noodzaak van meer regulering en controle op fertiliteitsklinieken.
Deze kwestie is ook behandeld in de driedelige documentaireserie ‘Het Zaad van Karbaat‘, die in maart 2021 werd uitgezonden door BNNVARA. Hierin worden verschillende betrokkenen geïnterviewd en wordt er dieper ingegaan op de zaak en de gevolgen daarvan.
Deel dit artikel:
Geschreven door
